نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاد دانشگاهی
2 عضو هیات علمی گروه باستان شناسی، دانشکده هنر و معماری، دانشگاه زابل
3 دانشجو گروه شهرسازی، دانشکده هنر، دانشگاه بجنورد
چکیده
ساختار فضایی شهر، مجموعه‌ای است مرکب از ستون فقرات و شبکه‌ای به هم‌پیوسته از کاربری‌ها و عناصر مختلف شهری که شهر را در کلیت آن انسجام می‌بخشد. این مجموعه، شالوده سازمان فضایی- کالبدی شهر و اجزای داخلی آن بوده و مبین خصوصیات کلی شهر است و سایر ساختمان‌ها در شهر، همانند پرکننده‌ها، بینابین بخش‌های اصلی این شبکه را می‌پوشانند. یکی از روش‌های افزایش نقش ساختار فضایی در بهبود کیفیت زندگی در شهر توجه به کالبد و فعالیتهای انجام شده در شهر است که در این مقاله با بازشناسی ساختار فضایی شهر زابل به عنوان نمونه موردی به این امر پرداخته شده است. بدین منظور پس از بررسی ادبیات تحقیق در زمینه نظریه و روش چیدمان‌فضا، به تعیین شاخص‌های اندازه‌گیری میزان انسجام ساختار فضایی در شهر زابل پرداخته شد. به منظور تجزیه و تحلیل داده‌ها و ترسیم نقشه‌ها از نرم افزار دپس‌مپ بر اساس روش چیدمان‌فضا با شاخص‌های اتصال، عمق، همپیوندی کلان و محلی و درجه کنترل و کنترل‌پذیری استفاده شد. در نهایت نتایج با ساختار فضایی موجود در شهرزابل مورد مقایسه قرار گرفت.نتایج تحلیل نشان می‌دهد که به طور میانگین ساختار فضایی شهرزابل دارای ارزش عددی پایین در شاخص‌های اتصال و عمق و ارزش عددی بالا در شاخص‌های همپیوندی محلی و کلانT درجه کنترل و کنترل‌پذیری است. به طور کل نتایج نشان می‌دهد که شهر زابل دارای ساختاری منسجم بوده که از دیرباز با شکل الگوی شبکه شطرنجی ایجاد شده است اما با گذر زمان و گسترش افقی شهر کماکان نقش مرکز شهر به عنوان هسته مرکزی حفظ شده است.
)